काव्यस्य निर्माणे भेदाः
काव्यस्य निर्माणे भेदाः प्रश्नः ;- कविसृष्टौ ब्रह्मासृष्टौ च को भेदो अस्ति ? उत्तर - ‘’अपारे काव्यसंसारे कविरेकः प्रजापतिः । यथास्मै रोचते विश्वं तथेदं परिवर्तते ।‘’ भेदः निरुप्यते । मम्मटाचार्येण कथ्यते – ‘’नियतिक्रतनियमरहितां ह्रदिकामयीमनन्यपरतां नवरसरुचिरां निर्मितिमादधती भारती कवेजयति ।‘’ कविसृष्टौ ब्रह्मसृष्टौ च प्रथमः भेदः एषः वर्तते यं कविसृष्टिः नियत्यासाधारणधर्मेण कृतः यः नियमरहितां ।किन्तु ब्रह्मासृष्टिः प्रकृत्या कृतः नियमसहितां ।नियति अस्य शब्दस्य द्वौ अर्थौ वर्तते । प्रथमः नियम्य सौरभादयो धर्मा अनया इति तितिरसाधारणो धर्मः पद्मत्वादिरुपः । यथा ब्रह्मसृष्टि विश्वकर्मा ब्रह्मा कस्मिश्चिदपि विशिष्टवस्तुनि ते मौलिकगुणरुपौ वर्णयते परं कविः कल्पनालोके गम्यति सः स्वकल्पनानुरुपः स्त्रियः मुखे कमलासौरभस्य तस्याः नेत्रयोः कमलस्य सौन्दर्यस्य निर्माणे समर्थयते । अतः कविसृष्टिः नियत्या रचित नियमेन रहिताम् । ‘’ नियति ‘’ अस्य शब्दस्य द्वितीयो अर्थो अदृष्टो अस्ति । ब्रह्मसृष्टौ नरेण स्वकीयं पूर्वजन