राघवयादवीयम्राघव - एक अदभूत एवं अलौकिक ग्रन्थ (HARE RAMA HARE KRISHNA )


                                                राघवयादवीयम्
हमारे सनातन धर्म में एक ग्रन्थ ऐसा भी है  - इसे तो सात आश्चर्यो में से पहला आश्चर्य माना जाना चाहिये – यह है दक्षिण भारत का एक ग्रन्थ – क्या ऐसा संभव है जब आप किताब को सीधा पढ़े तो रामायण की कथा पढ़ी जाय और जब उसी किताब में लिखे शब्दों को उल्टा करके पढ़े तो कृष्ण भागवत की कथा सुनाई दें ।
(Raghavayadaviyam
There is also a book in our Sanatan Dharma - this should be considered as the first of the seven wonders - this is a book in South India - is it possible that when you read the book directly, the story of Ramayana should be read and when in the same book If you read the written words in reverse, then tell the story of Krishna Bhagwat.)
  कांजीपुरम के ११वी शदी के कवि श्री वेंकटाध्वरि रचित ग्रन्थ ‘’राघवयादवीयम्’’ एक अदभूत ग्रन्थ है  । इस ग्रन्थ को ‘अनुलोम –विलोम’ काव्य भी कहा जाता है । पुस्तक के नाम से भी यह प्रदर्शित होता है  राघव (राम) यादव (कृष्ण) के चरित्र को बताने वाली गाथा  राघवयादवीयम्
उदाहरण के तौर पर पहला श्लोक  -
१.वंदेहं देवं तं श्रीतम् रन्तारं  कालं भासा यः ।
    रामो रामाधीराप्यागो लीलामारायोध्ये वासे ।
अर्थात् – मै उन भगवान श्री राम के चरणों में प्रणाम् करता हूँ  जिनके ह्रदय में सीताजी रहती है तथा जिन्होंने अपनी पत्नि सीता के लिये सह्याद्री की पहाड़ियो से होते हुवे लंका जाकर रावण का वध किया तथा वनवास पुरा कर अयोध्या वापस लौटे ।
  अब इस श्लोक का विलोम इस प्रकार है –
सेवाध्येयो रामालाली गोप्याराधी भारामोराः ।
यस्याभालंकारं तार तं श्रीतं वन्देहं देवं  ।
अर्थ- मै रुक्मिणी तथा गोपियों के पूज्य भगवान श्रीकृष्ण के चरणों में प्रणाम करता हूँ जो सदा ही माँ लक्ष्मी के साथ विराजमान है तथा जिनकी शोभा समस्त जवाहरातों की शोभा हर लेती है  ।
                                                राघवयादवीयम्
(१)वंदेहं  देवं तं श्रीतं रन्तारं कालं भासा यः  ।
     रामोरामाधीरा प्यायो लीलामारा याध्ये वासः ।
वि-सेवाध्येषां रामालाली योप्याराधी भारामोराः ।
यस्या भालालंकारं तारं तं श्रीतं वन्देहं देवं ।
(२)साकेताख्या ज्यायामाभासीद्या विपादीजार्याधारा ।
      पूराजीतादेवाद्यां विश्वासाग्या सावाशारावा ।
वि- वाराशावासाग्या साश्र्वाविद्या वादेताप्तीरापू ; ।
     राधार्याप्ता दीपाविद्यासी माया ज्याख्याताकेसा ।
(३)कामभाररस्थल सार श्रीसौधा सधिन वपिको ।
      सार सार वपीना सरागाकार सुभूरभू;।
वि- भू रिभू सुरकागारासना पीवर सारसा ।
      कापिवानधासौ श्रीरसा लस्यभामका ।
(४)रामधामसमानेन मागोरोधनमासताम् ।
     नामहामक्षररसं ताराभास्तु न वेद या
 वि- यादमेवमस्तु भाराता संररक्ष महामना ।
      तां समानधरोगोमाननेमा समधामराः ।
(५)यन् गाधेयो योगी रागी वैताने सौम्ये सौख्यसी ।
      तं ख्यातं शीतं स्फीतं भीमानामाश्रीहाता त्रातम् ।
वि- तं त्राताहाश्रीमानामाभीतं  स्फीतं शीतं ख्यातम् ।
     सौख्ये सौम्येसौ नेता वै गीरागियो  योधेगायन्  ।
(६)मारमं सुकुमाराभं रसाजापनृताश्रितं  ।
     काधिरामदलापागोस मायामतरानते ।
वि- तेन रातमवामासं गोपालादमराधिका ।
      तं श्रिता नृपजा सारंभ रामा कुसुमंरमा ।
(७)रामनामा सदा खेदभावे दयावान तापीनतेजारिपावनते ।
     कादिमोदा सहातास्वभासारसा मैसुगौरेणु कागात्रणे भूरुमे ।
वि- मेरुभूणेत्र गाकाणुरेगौ सूमै सारसा भास्वताहास दामोदिका  ।
         तेन वा पारिजातेन पीतानवा यादवे भादखेदासमानामरा ।
(८)सारसासमधाताक्षिभूतनाथ मसुसीतया ।
     साध्वसाविहरेभेक्षेम्य रमासुरसारहा ।
वि-हारसारसुमारम्य क्षेमेरेहवि साध्वसा ।
    यातसीसुमथनातभूक्षिता धामससारसा ।
(९)सामसा भरतायेभमाभाता मन्युत्तया  ।
     सावमध्यमया तापे पोतायाविमतारसा ।
वि- सारतामधि यातापोपेताया मध्यमवसा ।
      यात्तमन्युमताभामा भयेतारभसामसा ।
(१०)तानवादपभोमाभारामे कानन दाससा ।
       यातता वृद्ध्सेवाकाकैकैयी नहदाहह ।
वि- हहदाहमयीकैकैयी कायासेद्ध्वृतालया ।
      सासदाननकामेरा भाया कोपदवानता।–
(११)वरमानद सत्यासही तपित्रादरादहो  ।
भास्वर स्थिर धीरोपहारी रावनगाम्यसौ ।
   वि- सौम्यमानवरारोहापरोधी रस्थिरस्वभाः  ।
         होदरादत्रापिदही सत्यासदन मारव । 
(१२)यानयानद्यधीतादा रसायास्तनयादवे  ।
        सामताहिवियाताहि सतापानकिलोनभा  ।
  वि-    भानलोकिन पातासही तायाविहितामसा  ।
           वेदयानस्तया सारदाताधीद्यनयानया ।
  (१३)रागिराद्युतिमर्यादा रदाहोमहसाहह  ।
         यानगातभरद्वाजमाया  सीदमगोहिनः  ।
     वि-  नोहिगामद सीमायाज द्वारभातगानया  ।
            हह  साहनहोदारदार्यामतिद्युरागिरा
  (१४)यातुराजिरभाभारं द्यां वमारुतगन्धगमं  ।
         सोमभारपदम् वक्षतुंगो भोमधयात्रया ।
   वि-  यात्रयाधन भोगातं क्षवदं परभामसः  ।
          गन्धमतं रुमावद्यां रंभाभारजिरा  तु या ।-
   (१५)दण्डकां प्रदमोराजात्याहतामयकारिहा  ।
          ससमानवत्सनेनौभोम्याभोमतदासन  ।
    वि- नसदातन भोम्याभोनोनेत्स वनवास सः ।
          हारिकायमताहयात्जारा मोद प्रकाण्डदम्  ।
(१६)सोनमारदन ज्ञानोवेदेराकण्ठ कुंभजम्   ।
       तं द्रुसारपटोमागानाना दोषविराधहा ।
वि-  हाधराविष दोनानागानाटोपर साद्रुतम् ।
       जम्भकुण्ठकारा देवेनोज्ञानदरमानसः  ।
(१७)सानमाकरपाताहा कंकेनावनतोहिसः  ।
       न समानर्दमारामा लंकाराज स्वसारतम्  ।
वि-  तं रसास्व जराकालं मारामार्दनमासन  ।
       सहितोनवनाकेकंहातापारकमानसा 
(१८)तां सगोरमदोश्रीदो विग्रामसदरोतत ।
       वैरमासापताहारा विनासा रचिवंशके ।
वि-  केशवं चिरसानाविराहा तापसमारवै  ।
       ततरोदसमग्राविदो श्रीदोमरगोसताम्  ।
(१९) गोद्युगोमस्वभायोभूदश्रीगखरसेनया  ।
        सहसाहवधारोविकलोराजदरातिहा  ।
   वि- हातिरादजरालोकविरोधावहसाहस  ।
        यानसेरखगश्रीद भुयोभास्वमगोद्युगः  ।
(२०) हतपाप च येहेयो लंकेशोयम सारथीः  ।
        राजिराविरतेरापोहाहाहं ग्रहमारघः  ।
वि- घोरमाह ग्रहं हाहापोरातेरविराजिरा  ।
      थीरसामयशोकेलं यो हेये च पपात ह  ।
(२१)  ताटके यलवादेनोहारीहारिगिरा समः ।
        हायहाय जनासीतानाप्तेनादमनोभूवि   ।
वि- विभूनामदनाप्तेनातासीनाजयहायहा ।
      समरागिरिहारीहानोदेवालयकेटता  ।-
(२२) भारमाकुदशाकेनाशराधीकुहकेतहा  ।
        चारुधीवनपालोक्या वैदेही महिताह्रता ।
वि-  ताह्रताहिमहीदेवैक्यालोपानवधीरुचा  ।
       हानकेहकुधीराशानाकेशादकुमारभाः  ।
(२३)हारितोयदभोरामावियोगेनद्यवायुजः ।
        तरुमामहितोपेतामोदोसारज्ञरामयः  ।
वि- योमराज्ञरसादोमोतापेतोहिममारुतम् ।
      जोयुवाधनगेयोविमाराभोदयतोरिहा ।
(२४)भानुभानुतभावामासदामोदपरोहतं  ।
       तं हतायरसाभक्षोतिराताक्टुतवासविम्  ।
वि- विंसवातकृतारतिक्षोभासारमताहतं  ।
      तं हरोपदमोदासमावामातनुभानुभा ;  ।
(२५) हंसजारुद्धबलजावरोदारसुभाजिनि  ।
        राजिरावणरक्षोरविधातागरमारयम्  ।
वि- यं रमारगताद्यविरक्षोरणवराजिरा  ।
      निजभासुरदारोपजातबद्धरुजासहम्  ।-
(२६)सागरातिगमाभातिनाकेशोसुरमासह ;  ।
        तं समारुतजंगोप्ताभादासाद्यगतोगजं  ।
वि-  जंतोगद्यसादाभाप्तागोजंतरुमासतं  ।
      हसमारसुशोकेनातिभामागतिरागसा  ।
(२७)वीरवानरसेनस्य त्राताभादवसा हि सः  ।
       तोयद्यावरिगोपादस्य यतीनेवसेतुना ।
वि-  नातुसेवनतोयस्पदपागोरिवद्यायतः  ।
        सहि तावदभातावास्यनसेरनवारवी  ।-
(२८)हारिसाहसलंकेतासुभेदीमहितोहिसः  ।
       चारुभुतनुजोरामोरमाराघवदार्तिहा   ।
वि- हार्तिदावघरामारमोराजोनुतभूरुचा ।
       सहितोहिमदीभेसुताकेलसहसारिहा  ।
(२९)नातिकेरसुभाकारागारासौसुरसापिका  ।
        रावणारिक्षमेयपुराभेजेहिनतामुना  ।
वि- नामुनानहिजेभेरापुरामेक्षरिणावरा  ।
     कपिसारसुसौरागारोकाभासुरकेतिना  ।
(३०)सारगतामरसागारामक्षामाघनभारगौ  ।
        निजदेपराजित्गासश्रीरामेसुगराजभा  ।
वि-  भाजरागसुमेरा श्रीसत्पाजिरपदेजनिस   ।
         गौरभानघमाक्षामद्रगासार मतारगसा  ।
         इति श्री वैड़्कटाध्वरि  कृतं श्रीराघवयादवीयम्  सम्पूर्णम्  ।
;">                      इस ग्रंथ की विशेषता है  इन श्लोको को सीधा –सीधा पढ़ा जाय तब यह राम कथा होती है  ,यदि इन्ही श्लोको को उल्टा करके पढ़ा जाय तब यह कृष्ण कथा का वर्णन करती है  ।यह एक अदभूत एवं अलौकिक ग्रंथ है  । किसी भी श्लोक को सीधा सीधा रच देना एक मुश्किल काम होता है  , लेकिन इस प्रकार की रचना वाकई बहुत ही मुश्किल एवं अद्वतीय अवर्णनीय ,प्रशंसनीय काम है  ।इन कवि को मै शत् शत् नमन करती हूँ  ।

(The specialty of this book is to read these verses directly, then it is a Ram Katha, if these verses are read in reverse then it describes the story of Krishna. It is an amazing and supernatural book. Creating any verse directly is a difficult task, but this type of composition is really a very difficult and unique, indescribable work. I salute these poets.)




   

     



             


              

Comments

Popular posts from this blog

ऋग्वेद एक संक्षिप्त परिचय

अग्नि सूक्त

सोम सूक्त